دیباچه:

سالانه بیش از 80 میلیون نفر به جمعیت جهان اضافه می‌شود. به همین دلیل سن نیمی از جمعیت جهان كمتر از 25 سال است و در این میان بیش از یك میلیارد جوان در سنین 15 تا 24 سال قرار دارند و این بیانگر آن است كه كشورهای دنیا بخصوص كشورهای در حال توسعه كه بیشتر جمعیت جهان به آنها اختصاص دارد، در سال‌های آینده با معضلات اجتماعی بسیاری در شهرها و روستاها رو به رو خواهند شد. به زبان دیگر تقاضای اجتماعی برای آموزش، بهداشت، اشتغال، مسكن و در مجموع رفاه اجتماعی بیشتر می‌شود و در نتیجه وجود مختصصانی كه با پژوهش، مطالعه و برنامه‌ریزی, راه‌های رسیدن به رفاه اجتماعی را بیابند، بسیار ضروری است. هدف رشته علوم اجتماعی تربیت متخصصانی است كه نیاز جامعه را در زمینه‌های فوق برآورده سازند. اما چون عنوان علوم اجتماعی دارای مفهوم وسیعی است، رشته علوم اجتماعی به گرایش‌های متفاوتی تقسیم شده است. برهمین اساس علوم‌اجتماعی‌ دارای‌ چهار گرایش‌ پژوهشگری‌ اجتماعی‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ ، رفاه‌ و تعاون‌ اجتماعی‌ و مردم‌شناسی‌ است‌.


گرایش‌ پژوهشگری‌ اجتماعی:

هدف‌ پژوهشگری‌ اجتماعی‌ ساختن‌ انسان‌ جامعه‌شناس‌ است‌. انسانی‌ كه‌ بتواند با مطالعات‌ دقیق‌ نظری‌ و عملی‌ به‌ عنوان‌ یك‌ محقق‌، سطح‌ آگاهی‌های‌ اجتماعی‌ را بالا برده‌ و‌ پاسخگوی‌ نیاز مراكز آموزشی‌، پژوهشی‌ و خدماتی‌ باشد؛ یعنی‌ نتایج‌ تحقیقات‌ او به‌ ما بگوید كه‌ چگونه‌ می‌توان‌ از بحران‌های‌ اجتماعی‌ عبور كرد و به‌ آرامش‌ و رفاه‌ رسید. درس‌های‌ پژوهشگری اجتماعی‌ دارای‌ سه‌ شاخه‌ است‌. در یك‌ شاخه‌ مهارت‌ در عملیات‌ تحقیقی‌ آموزش‌ داده‌ می‌شود، شاخه‌ دیگر مبانی‌ جامعه‌شناسی‌ است‌ كه‌ پایه‌های‌ علم‌ جامعه‌شناسی‌ را از نظر مفهومی‌ معرفی‌ می‌كند و شاخه‌ سوم‌ نیز مباحث‌ جمعیت‌شناسی‌ است‌ كه‌ از درس‌ مبانی‌ جمعیت‌شناسی‌ شروع‌ می‌شود و به‌ تحلیل‌ جمعیت‌، تحلیل‌ حركت‌های‌ جمعیتی‌ و كاربردهای‌ جمعیت‌شناسی‌ در مباحث‌ اجتماعی‌ و اقتصادی‌ ختم‌ می‌گردد.

 

توانایی‌های‌ لازم‌ :

دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید به‌ تحقیق‌های‌ نظری‌ و عملی‌ علاقه‌مند باشد؛ یعنی از یك سو نظریه‌های‌ اجتماعی‌ را مطالعه‌ كرده‌ و آنها را مورد نقد و تحلیل‌ قرار دهد و از سوی‌ دیگر بین‌ مردم‌ جامعه‌ رفته‌ و به‌ تحقیق‌های‌ میدانی‌ علاقه‌مند باشد. دانش‌ و بینش‌ ریاضی‌ در این‌ گرایش‌ بسیار مهم‌ است‌؛ چون‌ دقیق‌ فكر كردن‌ و دقیق‌ اندیشیدن‌ در پژوهشگری‌ اجتماعی‌ اهمیت بسیاری دارد.

 

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :

در حال‌ حاضر پژوهش‌های‌ اجتماعی‌ رواج‌ و گسترش‌ پیدا كرده‌ است‌ و نه‌ تنها بخش‌های‌ دولتی‌ موظف‌ به‌ انجام‌ تحقیقات‌ اجتماعی‌ هستند بلكه‌ بخش‌های‌ خصوصی‌ نیز به‌ تحقیقات‌ اجتماعی‌ روی‌ آورده‌اند. به‌ همین‌ دلیل‌ به‌ جرأت‌ می‌توان‌ گفت‌ كه‌ امروزه‌ یك‌ دانشجوی‌ باسواد این‌ گرایش‌ كه‌ دارای‌ مهارت‌ پژوهشی‌ باشد، هرگز مشكل‌ اشتغال‌ نخواهد داشت‌.


درس‌های‌ این‌ رشته‌ در طول‌ تحصیل :

دروس‌ مشترك‌ در گرایش‌های مختلف علوم اجتماعی:

نظریه‌های‌ جامعه‌شناسی‌، روش‌ تحقیق‌، جامعه‌شناسی‌ در ادبیات‌ فارسی‌، روش‌ تحقیق‌ علمی‌، جامعه‌شناسی‌ جنگ‌ و نیروهای‌ نظامی‌، بررسی‌ مسائل‌ اجتماعی‌ ایران‌، جامعه‌شناسی‌ انقلاب‌ها، مبانی‌ جامعه‌شناسی‌، مبانی‌ جمعیت‌شناسی‌، مبانی‌ روانشناسی‌، ریاضیات‌ پایه‌، مبانی‌ فلسفه‌، مبانی‌ مردم‌شناسی‌، مبانی‌ تاریخ‌ اجتماعی‌ ایران‌، اصول‌ علم‌ سیاست‌، آمار مقدماتی‌، روش‌های‌ مقدماتی‌ تحلیل‌ جمعیت‌، اصول‌ علم‌ اقتصاد، آمار در علوم‌اجتماعی‌، تاریخ‌ تفكر اجتماعی‌ در اسلام‌، روانشناسی‌ اجتماعی‌، زبان خارجه تخصصی‌، انسان‌ از دیدگاه‌ اسلام‌ و سایر مكاتب‌.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ پژوهشگری‌ اجتماعی‌:

جامعه‌شناسی‌ روستایی‌، جامعه‌شناسی‌ انحرافات‌ اجتماعی‌، جامعه‌شناسی‌ ایلات‌ و عشایر، جامعه‌شناسی‌ خانواده‌ ، جامعه‌شناسی‌ شهری‌، تكنیك‌های‌ خاص‌ تحقیق‌، جامعه‌شناسی‌ ارتباط‌ جمعی‌، جامعه‌شناسی‌ صنعتی‌، كاربرد كامپیوتر، جامعه‌شناسی‌ سازمان‌ها، جامعه‌شناسی‌ توسعه‌، كاربرد جمعیت‌شناسی‌.

 
گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌:

گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ عمدتاً پیرامون‌ مسائل‌ اجتماعی‌ و برنامه‌ریزی‌ در خصوص‌ اجتماع‌ و انسان‌ است‌. برای‌ مثال‌ هنگام‌ ساخت‌ یك‌ مجتمع‌ آپارتمانی‌، كارشناس‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ برای‌ مسائل‌ اجتماعی‌ آن‌ مجتمع‌ برنامه‌ریزی‌ می‌كند تا حقوق‌ هریك‌ از افراد ساكن‌ در مجتمع‌ حفظ‌ و ساكنان‌ آن‌ با كمترین‌ مشكلات‌ و مسائل‌ اجتماعی‌ روبرو گردند. یا مثلاً برنامه‌ریزی‌ می‌كند كه‌ در یك‌ شهر مراكز اقتصادی‌ یا سایت‌های‌ صنعتی‌ در كجا باید قرار بگیرد و توسعه‌ ساختمانی‌ چگونه‌ انجام‌ شود كه‌ مشكلی‌ برای‌ جامعه‌ به وجود نیاید.

 

توانایی‌های‌ لازم :

گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ با آمار و تحقیقات‌ میدانی‌ ارتباط‌ تنگاتنگی‌ دارد به‌ همین‌ دلیل‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ باید از سلامت‌ جسمانی‌ برخوردار باشد تا بتواند در انجام‌ تحقیقات‌ میدانی‌ موفق‌ گردد. كار دانشجو و بخصوص‌ فارغ‌التحصیل‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ یك‌ كار كتابخانه‌ای‌ نیست‌، بلكه‌ باید در جامعه‌ حضوری‌ فعال‌ داشته‌ باشد. اطلاعات‌ علمی‌ لازم‌ برای‌ دانشجوی‌ این‌ گرایش‌ دروس‌ ریاضی‌، زبان‌ انگلیسی‌، جغرافیا و جامعه‌شناسی‌ است‌.

 

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران :

دانشجویان‌ این‌ گرایش‌ دیدگاه‌های‌ خوبی‌ در زمینه‌ مسائل‌ شهری‌ و روستایی‌، حمل‌ و نقل‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌ ـ اقتصادی‌ با بعد اجتماعی‌ پیدا می‌كنند و می‌توانند در سه‌ بخش‌ دولتی‌، عمومی‌ و خصوصی‌ فعالیت‌ نمایند. كه‌ در بخش‌ دولتی‌ در سازمان‌های‌ برنامه‌ و بودجه‌، وزارت‌ كشور، فرمانداری‌ها و در اكثر اداره‌های‌ دولتی‌ می‌توانند مشغول‌ به‌ كار شوند و در سایر بخش‌های‌ عمومی‌ شهرداری‌ها، مؤسسه‌های‌ مختلفی‌ از قبیل‌ بنیاد شهید، كمیته‌ امداد امام‌ خمینی‌"ره‌"، سازمان‌ بهزیستی‌ و مؤسسه‌های‌ رفاهی‌ مراكز مهمی‌ برای‌ اشتغال‌ هستند و در بخش‌ خصوصی‌ نیز مؤسسه‌های‌ خدماتی‌ و مشاوره‌ای‌ مكان‌های‌ مناسبی‌ برای‌ اشتغال‌ هستند. فارغ‌التحصیلان‌ می‌توانند به‌ صورت‌ كارشناسان‌ مستقل‌ تحقیقات‌ شهری‌، روستایی‌ و منطقه‌ای‌ نیز فعالیت‌ كنند.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌:

اصول‌ توسعه‌ و عمران‌، تئوری‌های‌ برنامه‌ریزی‌، برنامه‌ریزی‌ شهری‌، تئوری‌های‌ برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای‌، برنامه‌ریزی‌ روستائی‌، تكنیك‌های‌ مقدماتی‌ برنامه‌ریزی‌، برنامه‌ریزی‌ منطقه‌ای‌ در ایران‌، ارزشیابی‌ طرح‌ها و برنامه‌ها، عوامل‌ سازمان‌دهی‌ مكان‌، برنامه‌ریزی‌ حمل‌ و نقل‌، برنامه‌ریزی‌ اجتماعی‌،اصول‌ علم‌ جغرافیا و نقشه‌خوانی‌.

 

گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی:

محتوای‌ دروس‌ این‌ گرایش‌ را اقتصاد، جامعه‌شناسی‌، مردم‌شناسی‌، امور مالی‌، حسابداری‌، مدیریت‌ و تعاون‌ و كاركرد تعاون‌ تشكیل‌ می‌دهد و هدف‌ آن‌ تربیت‌ كارشناسانی‌ است‌ كه‌ بتوانند به‌ یاری‌ تشكل‌های‌ انسانی‌ عامل‌ توزیع‌ عادلانه‌ ثروت‌ و قدرت‌ در جامعه‌ گردند. در گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌ هرآنچه‌ مربوط‌ به‌ تعاونی‌ باشد مورد بحث‌ و بررسی‌ قرار می‌گیرد كه‌ از آن‌ جمله‌ می‌توان‌ به‌ انواع‌ تعاونی‌ها، چگونگی‌ تأسیس‌ و مدیریت‌ آنها و فوایدی‌ كه‌ تعاونی‌ها برای‌ جامعه‌ دارند، اشاره‌ كرد.

 

توانایی‌های‌ لازم‌ :

گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌ به‌ عنوان‌ یك‌ میان‌ رشته‌ از واحدهای‌ گوناگون‌ درسی‌ استفاده‌ می‌كند كه‌ می‌توان‌ این‌ دروس‌ متنوع‌ را در دو درس‌ پایه‌ و اصلی‌ اقتصاد و جامعه‌شناسی‌ خلاصه‌ كرد در نتیجه‌ دانشجویی‌ كه‌ پایه‌ ریاضی‌ قوی‌ داشته‌ باشد، می‌تواند در تعدادی‌ از دروس‌ مهم‌ این‌ رشته‌ مثل‌ امور مالی‌، اقتصاد و حسابداری‌ موفق‌ گردد و اگر به‌ علوم‌ اجتماعی‌ علاقه‌مند باشد می‌تواند در دروسی‌ مثل‌ جامعه‌شناسی‌ یا مردم‌شناسی‌ توفیق‌ یابد. علاوه‌ بر آمادگی‌ در دروس‌ فوق‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ باید به‌ تعاون‌ علاقه‌مند بوده‌ و روحیه‌ همكاری‌ و همیاری‌ با دیگران‌ را داشته‌ باشد. چون‌ در این‌ رشته‌ دانشجو باید بتواند ارتباطی‌ نزدیك‌ با دیگران‌ ایجاد كند.

 

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌ :

فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ می‌توانند در شاخه‌ها و واحدهای‌ مختلف‌ وزارتخانه‌ تعاون‌ كار كنند. همچنین‌ می‌توانند در تعاونی‌های‌ شركت‌ها و وزارتخانه‌های‌ مختلف‌ اعم‌ از تعاونی‌های‌ تولیدی‌، مصرف‌ و مسكن‌ به‌ عنوان‌ مدیر و برنامه‌ریز مشغول‌ به‌ كار شوند. با این‌ كه‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ می‌توانند در بسیاری‌ از وزارتخانه‌ها و شركت‌های‌ خصوصی‌ و دولتی‌ مفید باشند اما متأسفانه‌ بازار كار این‌ گرایش‌ محدود است چون‌ در جامعه‌ ما به‌ مدیریت‌ علمی‌ تعاونی‌ها اهمیت‌ نداده‌ و در كل‌ تعاونی‌ها حضوری‌ فعال‌ در جامعه‌ ندارند.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ تعاون‌ و رفاه‌ اجتماعی‌:

اصول‌ و اندیشه‌های‌ تعاونی‌، سیر تحول‌ تعاونی‌ در ایران‌ و جهان‌، اصول‌ آموزش‌ و ترویج‌ تعاونی‌، انواع‌ و كاركرد تعاونی‌ها، سازماندهی‌ و مدیریت‌ در تعاونی‌ها، زمینه‌ها و شیوه‌های‌ همیاری‌ در جوامع‌ شهری‌ و روستائی‌، اقتصاد خرد و كلان‌، حقوق‌ تجارت‌، حقوق‌ تعاون‌ (تهیه‌ اساسنامه‌ و آئین‌نامه‌)، اصول‌ حسابداری‌، امور مالی‌ تعاونی‌ها، سمینار مسائل‌ تعاونی‌، تأمین‌ و رفاه‌ اجتماعی‌، كارورزی‌.

 

گرایش‌ مردم‌ شناسی:

كار اصلی‌ یك‌ مردم‌شناس‌ مطالعه‌ فرهنگ‌ جوامع‌ مختلف‌، در مكان‌ها و زمان‌های‌ متفاوت‌، از قدیمی‌ترین‌ ایام‌ تا امروز است‌ و در این‌ میان‌ توجه‌ ویژه‌ای‌ به‌ سیر تحول‌ فرهنگ‌، علل‌ تغییرات‌ فرهنگی‌ و كاربرد فرهنگ‌ در جوامع‌ مختلف‌ دارد. به‌ همین‌ دلیل‌ علوم‌ اجتماعی‌ بدون‌ مردم‌شناسی‌ یا انسان‌شناسی‌ فرهنگی‌ با مشكلات‌ بسیاری‌ روبرو خواهد شد چرا كه‌ فرهنگ‌ در ساختارهای‌ اجتماعی‌ نقش‌ بسیار مهم‌ و تعیین‌ كننده‌ای‌ دارد؛ یعنی‌ لازمه‌ اصلی‌ مطالعات‌ اجتماعی‌، مطالعه‌ فرهنگی‌ است‌ و در حوزه‌ مطالعات‌ فرهنگی‌ نیز، مردم‌شناسان‌ نقش‌ بسیار مهمی‌ دارند.

 

توانایی‌های‌ لازم :

كنجكاوی‌، صبر و علاقه‌ به‌ كارهای‌ میدانی‌ برای‌ دانشجوی‌ این‌ رشته‌ ضروری‌ است‌. دانشجوی‌ مردم‌شناسی‌ باید به‌ مردم‌ و مسائل‌ جامعه‌اش‌ علاقه‌مند بوده‌ و روابط‌ اجتماعی‌ خوبی‌ داشته‌ باشد تا بتواند با گروه‌های‌ مختلف‌ جامعه‌ ارتباط‌ نزدیكی‌ برقرار كرده‌ و از فرهنگ‌ و هنجارهای‌ آنها مطلع‌ شود.

 

موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌ :

مردم‌ شناسی‌ زیربنای‌ بسیاری‌ از فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ است‌ و این‌ به‌ معنای‌ آن‌ است‌ كه‌ بازار كار متنوعی‌ برای‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ وجود دارد و اكثر وزارتخانه‌ها به‌ فارغ‌التحصیلان‌ آن‌ نیازمندند. زیرا باید بخش‌ تحقیقات‌ مردم‌شناسی‌ بسیار گسترده‌ای‌ داشته‌ باشند. البته‌ برخی‌ از وزارتخانه‌ها مثل‌ وزارت‌ فرهنگ‌ وارشاد اسلامی‌، آموزش‌ و پرورش‌، جهادكشاورزی‌، كشور، خارجه‌ و نیرو در حال‌ حاضر نیز دارای‌ چنین‌ بخشی‌ هستند و فارغ‌التحصیلان‌ این‌ رشته‌ را جذب‌ می‌كنند. همچنین‌ فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ می‌تواند به‌ مطالعه‌ و تحقیق‌ آزاد روی‌ آورده‌ و نتیجه‌ تحقیقات‌ خویش‌ را به‌ صورت‌ كتاب‌ منتشر سازد. چون‌ امروزه‌ كتبی‌ كه‌ در زمینه‌ مردم‌شناسی‌ چاپ‌ می‌شود، بازار بسیار خوبی‌ دارد.

 

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ مردم‌شناسی‌:

جامعه‌شناسی‌ قشرها و نابرابری‌ها، جامعه‌شناسی‌ ایلات‌ و عشایر، مردم‌ شناسی‌ فرهنگی‌، محیط‌شناسی‌ انسانی‌، جغرافیای‌ انسانی‌ ایران‌، تنظیم‌ خانواده‌ و جمعیت‌، مبانی‌ تعاون‌ ، زمینه‌ها و شیوه‌های‌ همیاری‌ در شهر و روستا، فرهنگ‌ و توسعه‌، مردم‌ نگاری‌، مردم‌شناسی‌ ماقبل‌ تاریخ‌ و جوامع‌ ابتدایی‌، باستان‌شناسی‌ از دیدگاه‌ انسان‌شناسی‌، موزه‌داری‌ و تكنیك‌ ضبط‌ اسناد، مردم‌ شناسی‌ روستا، ایل‌شناسی‌، نظام‌های‌ خویشاوندی‌، مردم‌شناسی‌ اعتقادات‌ دینی‌، مردم‌شناسی‌ هنر، نماد و نشانه‌شناسی‌، انسان‌شناسی‌ و فرهنگ‌ منطقه‌ای‌ (آفریقا و ...)، مردم‌شناسی‌ شهری‌، نظریه‌های‌ مردم‌شناسی‌.